Koningin van het levenslied en levenslot

Van 'Keetje Tippel' tot 'Mexico'

Als ze nog geleefd had, had ze 100 geworden dit jaar. Maria (Rietje) Bey. Beter bekend als: De Zangeres Zonder Naam. De Koningin van het Levenslied. Geboren in Leiden, achtste in een arbeidersgezin van tien kinderen en geen gemakkelijke jeugd. Iemand die haar persoonlijk kende en geboren werd op dezelfde datum en in dezelfde stad was Nellie Koet.

Door Caroline Spaans

De redactie werd gebeld door haar dochter, Nellie van der Heyden: "Ik lees in De Leidenaar dat dit weekend tijdens het draaiorgelfestival allemaal liedjes van de Zangeres Zonder Naam worden gespeeld. Ik moest direct aan mijn moeder denken. Zij kende Mary Servaes persoonlijk en was een groot fan van haar repertoire. En bovendien: ook geboren op 5 augustus 1919."

Elke vijf jaar een feestje

Nieuwsgierig naar deze vrouw en haar verhaal, spreek ik met haar af en word hartelijk ontvangen in haar huis in het Morskwartier, waar ze direct een oude dvd laat zien met beelden van haar moeder tijdens Kerstmis 1996. Gehuld in bontjas en lange, leren handschoenen, zingt ze uit volle borst: 'Mandomandoline, in Nicosiááá!' om vervolgens 'een interviewer' te woord te staan als 'De Zangeres Zonder Naam'. Een bijzondere vrouw, dat zie je gelijk. Ze komt statig als een koningin over, maar met een warme, sterke uitstraling. Nellie: "Elke vijf jaar organiseerden we een feestje voor de familie. Meestal in een zaaltje van de speeltuin.

De liedjes van De Zangeres Zonder Naam en Johnny Jordaan liepen als een rode draad door die feestjes heen. Mijn moeder zong ze allemaal mee."

Samen spelen met Rietje

Maar hoe kende haar moeder de Zangeres Zonder Naam? "Ik heb nog eens bij een van mijn zussen gecheckt, die twaalf jaar ouder is dan ik. Rietje lag, zoals moeder dat vertelde, als klein meisje altijd in een bed voor het raam.

Er is ons verteld dat ze kinderverlamming had, maar op Wikipedia las ik dat ze een lelijke val gemaakt had, waardoor ze een heup had gebroken. Moeder vertelde me dat ze samen naar dezelfde school gingen en veel samen speelde met Rietje."

Vijf generaties

Maar de levens van de vriendinnetjes liepen heel anders: moeder Nellie trouwde met Henk en samen kreeg het stel tien kinderen. Ze beviel van haar eerste zoon toen ze amper 16 jaar oud was en Henk 19. Ze gingen wonen in de Potgieterslaan waar twee jaar later de tweede zoon werd geboren. Tijdens de zwangerschappen werkte ze door: blikken halen (om schoon te maken) bij Conservenfabriek De Sleutels op de Morsweg. Kisten met bonen, wortelen en uien stapelen op een handkar. Die werden thuis voor de deur schoongemaakt en teruggebracht naar de de fabriek. In Leiden werd dit werk door veel gezinnen gedaan om geld te verdienen.

Na 25 jaar kinderen ter wereld brengen was het genoeg: toen Nellie 41 was en zelf inmiddels oma, baarde ze haar laatste kind in vier uur tijd. Zonder verloskundige. Die arriveerde net te laat. Nellie en Henk leven allebei niet meer maar hun nageslacht is talrijk: vele tientallen kleinkinderen en achter-achterkleinkinderen. Vijf generaties staan op een van de vele foto's uit de talrijke familiealbums. En (bijna) alle kinderen zijn woonachtig in Leiden (en omgeving).

Kinderloos

Rietje Bey verhuisde in de oorlogsjaren naar Kampen en later naar Maastricht, waar ze haar echtgenoot Jo Servaes ontmoette. Ze trouwde in 1948 en trad in Maastricht op als zangeres in cafés. Het stel heeft nooit kinderen gekregen. Op haar 37ste kreeg ze een platencontract via Johnny Hoes en scoorde vele hits tot diep in de jaren '80. Haar laatste jaren van haar leven bracht ze door in haar huis in Stramroy, kreeg Parkinson en overleed op 79-jarige leeftijd aan een hartstilstand. Servaes-Bey werd in hetzelfde stapelgraf als haar man begraven op het kerkhof van in Stramproy. Later werd bekend dat de zangeres berooid is overleden, testamenten en spaartegoeden waren verdwenen. (Bron: Wikipedia)

Respect voor het levenslied

Het levensverhaal van Nellie Koet heeft haar dochter nauwkeurig bijgehouden en opgetekend in een boekwerkje met foto's. Dit heeft ze haar moeder gegeven op 8 mei 2004: geschreven vanuit haar moeder's ervaring en aangevuld met herinneringen van haar zes broers en drie zussen. De Zangeres Zonder Naam wordt hierin wel genoemd, maar eerder uit respect en bewondering voor het levenslied. Van 'Keetje Tippel' tot 'Mexico' en van 'De Vissers van Capri' tot 'Mandolinen van Nicosia': Nellie Koet kende ze allemaal.

In het boek staat ook een interview, dat een van haar (toen nog 'maar') twintig kleinkinderen hield. Ze vraagt oma: 'Hoeveel jaar zat u op school?' Oma antwoordt: 'Op mijn 12de ging ik van school om te werken: langs de deuren met pleisters, garen en veters en soms zelfs een liedje. Op mijn 14de werkte ik in een wolfabriek en later in de touwklosfabriek, hier in Leiden. Ik verdiende ruim 4 gulden per week: daarvoor werkte ik elf uur per dag, vier tot zes dagen per week...' Een bijzondere én sterke Leidse vrouw!