Singels: stadspoort als basis voor straat- en waternaam
In de rubriek Straattaal gaan we op pad om meer te weten te komen over Leidse geografie. Welke betekenis heeft de naam van de straat, wijk of park? Wat is de geschiedenis? Deze week: De Leidse singels.
Door: Eric Hoenson
Leiden is een waterstad en daarbij spelen de singels een belangrijke rol. Omdat dit jaar begonnen wordt met de aanleg van het singelpark langs de zeven voormalige vestingwateren, brengen we in af en toe iets over namen en singels. In deze aflevering gaat het over de hoofdsingels.
Goed toeven
Zeven singels telt Leiden, vaak mooie locaties waar het goed toeven is. We beginnen bij de Witte Singel, die loopt van de Herenstraat tot aan de Haagweg. De naam is te danken aan stadspoort De Witte Poort die in het begin van de 15e eeuw werd gebouwd op het Noordeinde. In 1862 is de buitenpoort gesloopt en in 1865 de binnenpoort.
De Morssingel loopt vervolgens van de Morsstraat tot de Steenstraat en is genoemd naar een stadspoort, een van de twee poorten die bewaard zijn gebleven. Mors staat overigens voor een laaggelegen terrein buiten de stad en komt in veel straatnamen in Leiden voor.
Drie poorten
De Rijnsburgersingel (Steenstraat - Haarlemmerweg) heeft zijn naam te danken aan de Rijnsburgerpoort, die weer is genoemd naar de route die naar Rijnsburg leidde. De poort werd in 1632-33 gebouwd en in 1864 afgebroken.
De volgende op de route is de Maresingel. Die heeft liefst drie poorten als basis. De poorten ontleenden hun naam aan het riviertje de Mare, waar ze alle drie vlak naast stonden. De oudste poort stamde uit 1602 en stond bij de kruising van de Mare met de huidige Oude Singel. De twee jongere poorten stonden iets noordelijker. In 1864 werd de laatst Marepoort gesloopt.
Herensingel is genoemd naar de Herenpoort die zich bevond aan het noordelijk einde van de Oude Herengracht. In 1644 volgde een nieuwe stadsuitbreiding aan de noordzijde. In 1682 werd deze poort gebouwd op de plek van de Oude Herenpoort. De poort is in 1863 afgebroken.
Rivier
De Zijlpoort is de tweede poort die de sloopwoede heeft overleefd. De poort is genoemd naar de rivier De Zijl, die de verbinding vormt tussen de Oude Rijnen de Kaag.
De Zoeterwoudsesingel maakt het rondje compleet. Het is de enige singel die niet naar een poort is genoemd, in dit gebied lag de Koepoort. Het had dus eigenlijk de Koesingel moeten zijn, maar wellicht dat de toenmalige eigenaar, de gemeente Zoeterwoude, daar een stokje voor stak.